Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego jest narzędziem umożliwiającym wierzycielowi odzyskanie należności z majątku dłużnika. Jednakże towarzyszą temu różnorodne koszty, które obciążają przede wszystkim dłużnika, ale w określonych sytuacjach także wierzyciela. W niniejszym opracowaniu przedstawiam szczegółową analizę kosztów egzekucyjnych na podstawie aktualnych regulacji prawnych, ze wskazaniem kluczowych stawek, wyjątków oraz praktycznych konsekwencji dla stron postępowania.
Podstawy prawne i struktura kosztów egzekucyjnych
Regulacje dotyczące kosztów egzekucji komorniczej zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, obowiązującej od 1 stycznia 2019 r. oraz w przepisach ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Ustawa precyzuje zasady naliczania opłat, ich wysokość oraz sposób rozliczania między stronami postępowania.
Koszty komornicze dzielą się na dwie zasadnicze kategorie:
- Opłaty stosunkowe – procentowe od wartości wyegzekwowanego świadczenia, dominujące w egzekucji świadczeń pieniężnych;
- Opłaty stałe – ryczałtowe, naliczane za określone czynności komornika, np. sporządzenie spisu inwentarza czy wniosek o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej.
Opłaty stosunkowe – mechanizm naliczania
Podstawowa opłata egzekucyjna wynosi 10% wartości wyegzekwowanego świadczenia. Wartość ta obciąża dłużnika i jest potrącana z ściągniętych środków pieniężnych. Przewidziano jednak mechanizmy redukcji tej opłaty:
- 3% – gdy dłużnik spłaci dług w ciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji;
- 5% – w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela (opłata stosunkowa od wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania);
- 10% – gdy umorzenie nastąpi po upływie miesiąca od doręczenia zawiadomienia lub gdy wierzyciel wszczął oczywiście niecelowe postępowanie, np. gdy dług został wcześniej spłacony lub dłużnik zmarł.
Minimalne opłaty stosunkowe wynoszą od 150 do 300 zł, w zależności od metody egzekucji i rodzaju świadczenia. Maksymalna opłata to 50 000 zł.
Opłaty stałe – przykładowe stawki i czynności
Opłaty stałe dotyczą czynności niezależnych od wartości długu. Przykładowe kwoty to:
- 400 zł – sporządzenie protokołu stanu faktycznego, spisu inwentarza, wniosek o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej czy o wprowadzenie syndyka masy upadłości;
- 1500 zł – wszczęcie egzekucji wprowadzenia w posiadanie nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika;
- 2000 zł – wniosek o egzekucję wprowadzenia w posiadanie innej nieruchomości lub opróżnienia lokalu;
- 40 zł – doręczenie pisma przez komornika;
- 100 zł – poszukiwanie majątku dłużnika na zlecenie wierzyciela;
- 1000 zł – przeprowadzenie licytacji komorniczej przedmiotu zastawu rejestrowego lub opłata za utrudnianie czynności komorniczych.
Kto ponosi koszty egzekucji? Zasady rozliczeń
Zasadniczo ciężar kosztów egzekucyjnych spoczywa na dłużniku, co wynika z faktu, że to jego niewykonanie zobowiązania wymusiło wszczęcie postępowania komorniczego. Komornik pobiera opłaty bezpośrednio z wyegzekwowanych środków, a następnie rozlicza je w postanowieniu o kosztach postępowania egzekucyjnego (art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego).
Wyjątkowe sytuacje, w których koszty obciążają wierzyciela, to:
- oczywiście niecelowe wszczęcie egzekucji (np. dług spłacony lub zmarły dłużnik) – wierzyciel zapłaci opłatę stosunkową w wysokości 10% wartości świadczenia;
- wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego – opłata stosunkowa w wysokości 5% pozostałego do wyegzekwowania świadczenia;
- zlecenie komornikowi czynności poza jego rewirem, gdzie wierzyciel pokrywa dodatkowe koszty dojazdów, diet i noclegów;
- nieuzupełnienie przez wierzyciela wymaganych zaliczek na wydatki komornika skutkuje obciążeniem go kosztami i ewentualnym umorzeniem postępowania.
Dodatkowe wydatki i opłaty – ich charakter i znaczenie
Postępowanie egzekucyjne generuje także koszty ponoszone przez komornika na rzecz osób trzecich lub na potrzeby czynności egzekucyjnych, w tym:
- należności biegłych i tłumaczy;
- koszty ogłoszeń i publikacji;
- koszty transportu specjalistycznego i przejazdów poza siedzibę kancelarii;
- koszty doręczeń i przesyłek;
- opłaty sądowe, np. za wpis w księdze wieczystej;
- koszty przechowywania oraz zabezpieczenia zajętego mienia.
Te wydatki są pokrywane z zaliczek wpłacanych przez wierzyciela na początku postępowania lub w toku jego trwania. W przypadku ich niewniesienia, komornik może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu uregulowania należności.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego a koszty
Umorzenie egzekucji może nastąpić zarówno z urzędu (np. z powodu bezskuteczności, gdy dłużnik nie posiada majątku), jak i na wniosek wierzyciela. W przypadku umorzenia na wniosek wierzyciela, obowiązuje opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania – ponoszona przez wierzyciela, chyba że wykaże on, że dłużnik w ciągu miesiąca od doręczenia zawiadomienia spłacił dług lub zawarł porozumienie. Przy umorzeniu z urzędu opłata jest niższa i wynosi 150 zł.
Umorzenie postępowania nie powoduje wygaśnięcia długu ani jego przedawnienia, a wierzyciel może ponownie podjąć egzekucję po upływie określonego czasu. Koszty egzekucyjne poniesione przez wierzyciela są wówczas tytułem do zwrotu od dłużnika, jeśli egzekucja okaże się skuteczna.
Praktyczne wskazówki dla dłużników i wierzycieli
Dla dłużników
- Jak najszybsza spłata zadłużenia, najlepiej w terminie miesiąca od otrzymania zawiadomienia o egzekucji, pozwala obniżyć opłatę egzekucyjną z 10% do 3% wartości zadłużenia.
- W przypadku trudnej sytuacji finansowej można wnioskować o umorzenie albo rozłożenie na raty kosztów egzekucyjnych, wykazując, że ich pokrycie spowodowałoby znaczne pogorszenie warunków życia.
- Warto monitorować naliczane koszty i w razie wątpliwości składać skargi na czynności komornika lub postanowienia dotyczące kosztów do sądu w terminie 7 dni od doręczenia.
Dla wierzycieli
- Przed wszczęciem egzekucji rekomenduje się dokładną weryfikację danych dłużnika, w szczególności stanu jego majątku i aktualnego miejsca pobytu, aby uniknąć niecelowych kosztów.
- Wierzyciel musi być przygotowany na konieczność wniesienia zaliczki na wydatki komornika, obejmującej koszty doręczeń, poszukiwania majątku czy transportu.
- W przypadku bezskuteczności egzekucji, należy rozważyć umorzenie postępowania lub negocjacje z dłużnikiem, aby nie ponosić niepotrzebnych kosztów.
- Wierzyciel może dochodzić zwrotu kosztów egzekucyjnych od dłużnika w ramach postępowania egzekucyjnego, jednak skuteczność tego zależy od stanu majątkowego dłużnika.
Podsumowanie
Koszty egzekucji komorniczej stanowią znaczące obciążenie finansowe, które w większości przypadków obciąża dłużnika. Ustawodawca wprowadził mechanizmy zmniejszające te opłaty przy szybkim uregulowaniu zobowiązań oraz przewidział sytuacje, w których kosztami obciążany jest wierzyciel, co ma na celu zapobieganie nadużyciom i niecelowym postępowaniom. Kompleksowa znajomość zasad naliczania opłat, ich wysokości oraz wyjątków pozwala obu stronom lepiej zarządzać ryzykiem finansowym związanym z egzekucją. W praktyce kluczowa jest współpraca stron i staranne przygotowanie do postępowania egzekucyjnego, by minimalizować koszty i przyspieszyć odzyskanie należności.